Zakelijke gegevens
Titel: Het Diner
Auteur: Herman Koch
Jaar van uitgave: 2009
Aantal pagina’s: 300
Uitgeverij: Anthos
Auteur
Herman Koch (1953) is bekend als televisiemaker (Jiskefet) en romanschrijver. Hij
beleefde zijn grote doorbraak naar een breder publiek met Het diner (550.000 exemplaren
verkocht), dat werd bekroond met de NS Publieksprijs 2009 en in zeventien
landen is verschenen. De roman is bewerkt voor toneel en er zijn
voorbereidingen gaande voor een verfilming. Van Kochs nieuwste roman Zomerhuis met zwembad zijn
inmiddels 250.000 exemplaren verkocht.
Twee recensies van gerenommeerde bronnen
Het Parool
Herkenbaar.
Ik had niet gedacht dat ik dit woord ooit in een recensie zou gebruiken, want
herkenbaarheid is nu niet direct een literair criterium. Maar de stukken die in
de nieuwe roman van Herman Koch, Het diner getiteld, in een aanstellerig
restaurant spelen - en eerlijk gezegd komen we het hele boek dat restaurant
nauwelijks uit - zijn inderdaad bijzonder herkenbaar.
Koch brengt er vier personen aan één tafel: een beroemde Nederlandse politicus,
zijn vrouw, de broer van de beroemde Nederlandse politicus - hij vertelt het verhaal
- en zíjn vrouw. Ze hebben iets te bespreken. Iets ongemakkelijks. Iets naars.
Er moet iets worden opgelost. De herkenbaarheid zit niet zozeer in de inhoud
van dat gesprek als wel in de wijze waarop de ambiance van het restaurant en
het eigenaardige gedrag van het personeel worden geschetst. Treffende
observaties zijn er daarbij volop, zoals deze: 'Alleen in Nederland staan ze om
de haverklap aan je tafeltje, ze schenken je niet alleen bij, maar werpen ook
nog eens peinzende blikken op de fles wanneer deze leeg dreigt te raken.'
Tijdens het lezen van Het diner wordt bovendien snel duidelijk dat sprake is
van een plot, en dat is ook al niet zo'n literaire eigenschap van een roman. We
krijgen verwikkelingen te verwerken, toestanden, zaken waarop zeker nog terug
zal worden gekomen. Geen handeling zal zonder betekenis blijken te zijn. Staart
iemand naar het beeldschermpje van een mobiele telefoon en wordt niet meteen
gezegd wat die persoon daar ziet, dan wordt dat, daar kun je op vertrouwen,
enkele hoofdstukken later onthuld, en sta je er alsnog behoorlijk van te
kijken.
De schrijver zal kortom niets vergeten, nee, hij heeft zijn roman zelfs zo
ingericht dat hij kleine dingetjes die schijnbaar terloops in het begin van het
boek worden aangestipt, verderop in het boek kan uitwerken en zelfs kan
uitbouwen tot betekenisdragende elementen die je volkomen verrassen. Koch is in
Het diner een plotbouwer.
Herkenbaarheid en een plot - zal het met dit boek nog goed komen?
Eerst nog iets over die plot. Het diner heeft een dilemma als uitgangspunt, en
wel het volgende: je weet dat je kind iets verschrikkelijks heeft gedaan, een
ernstig misdrijf heeft gepleegd, maar niemand anders weet dat je kind dat heeft
gedaan. Wat besluit je te doen? Ga je naar de politie of niet? In het verlengde
daarvan spelen zaken als erfelijkheid - zorgen jóúw genen ervoor dat je kind
zo'n boef is geworden? - geweten, opportunisme en loyaliteit een rol. Door zo'n
dilemma centraal te stellen krijgt je roman, zou je opgewekt kunnen stellen, als
vanzelf een zekere gelaagdheid.
Literairder wordt die daar overigens niet echt van, want met dergelijke keuzes
krijgen ook de hoofdpersonen van bekende (al dan niet op boeken gebaseerde)
films als Sophie's choice en Indecent proposal te maken; en die herinneren we
ons toch voornamelijk als een tikkeltje ordinair vermaak.
Maar één ding moet gelukkig ook worden vastgesteld: Herman Koch is het
schrijven niet verleerd. Prachtig vervreemdend zijn bijvoorbeeld de bladzijden
waar wordt beschreven dat de verteller buiten het restaurant staat te wachten
op zijn op de fiets eraan sprintende zoon: 'Michel kwam langszij. Wat zag hij?
Een man die op zijn dooie akkertje door het park slenterde? Met een mobieltje
aan zijn oor? Of zag hij zijn vader? Met of zonder mobiel?'
De passages waarin de verteller thuis op de bank ligt te denken, behoren
eveneens tot de hoogtepunten van dit boek: 'Iets fluisterde mij in dat ik met
denken moest stoppen, dat ik vooral niet te ver door moest denken. Maar dat
lukte nooit, ik dacht de dingen altijd door tot aan het eind, tot aan hun
uiterste consequentie.'
En ja, zo is Koch op zijn best, schitterend denkend en schrijvend tot aan de
uiterste consequentie en niet ingesnoerd door iets wat zo wezenlijk
kinderachtig is als een verbazingwekkende plot. (ARIE STORM)
Literom
Schrijver
Koch, Herman
Titel
Diner, Het
Jaar van uitgave
2009
Bron
AD/Algemeen Dagblad
Publicatiedatum
18-08-2012
Recensent
Eric van der Velden
Recensietitel
Heel bijzonder, een
boek waar iedereen van houdt
Taal
Nederlands
Ongekend internationaal succes
voor Herman Kochs The Dinner
Amsterdam Het succes van Het
Diner (2009) blijft verbazen. Na te zijn uitgegroeid tot een megaseller in
eigen land, verovert schrijver Herman Koch gestaag de wereld met zijn gitzwarte
familiegeschiedenis. Een belangrijke stap: de Britse pers pakt deze maand uit
met aanprijzingen als het essentiële strandboek . The Dinner staat nu in de
top-20 van Amazon Best Sellers. De teller staat al bijna op een miljoen
exemplaren.
Gaat Amerika volgen? De rechten
zijn inmiddels verkocht voor een bedrag met zes nullen, wat op zijn minst
vertrouwen uitstraalt. Lukt het in 2013 ook in de VS, dan blijft een
Hollywoodverfilming niet uit. Om de Amerikaanse filmrechten werd al gevochten.
Zeker is de Nederlandse verfilming: producent Eyeworks komt in de loop van
volgend jaar met de première. Regisseur en scenarist Menno Meyjes begint
volgende week met de casting.
Nederlandse auteurs hadden een
enkele keer eerder grote internationale bestsellers, denk aan Ik Jan Cremer
en Xaviera Hollanders Happy Hooker. Ook literair hoog aangeschreven
auteurs als Cees Nooteboom, Tim Krabbé en Maarten 't Hart boekten incidentele
internationale successen, maar niet met die impact.
Voor Het Diner, dat
eerder dit jaar al was te zien in een toneelbewewerking van Kees Prins, geldt
de waterscheiding tussen literatuur en lectuur niet: vrijwel iedereen lijkt te
worden gegrepen door dit verhaal over progressieve Amsterdam-Zuid- ouders die
moeten dealen met kinderen die zijn vervallen tot laag-bij-de-gronds
straatgeweld.
,,Heel bijzonder, een mijlpaal
in de Nederlandse literatuur, constateert prof. dr. Mary Kemperink, hoogleraar
moderne Nederlandse literatuur aan de Rijksuniversiteit Groningen. ,,Als ik aan
mijn studenten vraag Heleen van Royen te lezen, krijg ik steevast een reactie
van ontzetting: maar die schrijft toch bestsellers en géén literatuur! Bij
Herman Koch hoef ik die discussie nooit te voeren: Natuurlijk hoort zijn Diner
erbij, en wat leuk dat er verkooprecords mee worden gehaald . Ik ken maar één
eerder goed voorbeeld van een Nederlandse roman die ook op deze manier
internationaal onomstreden is: De Aanslag van Harry Mulisch.
De verklaring? ,,Het Diner is
spannend, toegankelijk, geestig - cabaretesk zelfs - zonder dat het ook maar
een moment plat wordt.
,,Daarbij, zo vervolgt
Kemperink, ,,komt het thema tegemoet aan de groeiende roep om engagement in de
kunst. Koch staat met dit boek midden in de maatschappelijke actualiteit. Hij
heeft het over zinloos geweld en verbindt daar een belangrijke ethische vraag
aan: hoe ver mag je gaan om je kind te verdedigen dat iets vreselijks heeft
gedaan?
Typisch Nederlands aan Het
Diner, zijn volgens Kemperink alleen de Amsterdamse locaties en het
politieke klimaat dat aan de opkomst van Geert Wilders refereert. ,,Voor ons
maakt dat het extra interessant, maar internationaal hoeft het geen bezwaar te
zijn. Het kan zelfs een pre zijn. Voorwaarde is dat het beschrevene aansluit
bij wat buitenlandse lezers al van Nederland weten, blijkt uit onderzoek. Koch
toont met zijn verhaal een andere kant van onze veelbejubelde tolerantie, dus
ook daarmee schiet hij in de roos.
Het enorme succes van Het
Diner verbaast haar slechts op één punt: ,,Met de ik-persoon is het
ongemakkelijk vereenzelvigen. Hij komt eerst uitermate sympathiek over, hekelt
zeer raak en herkenbaar het grachtengordelmilieu, maar blijkt niet betrouwbaar.
Sterker nog: er zit een stevig steekje aan hem los, zo blijkt uit zijn
driftbuien. Dat kun je ook juist de kracht van de roman noemen - een verteller
die anders is dan anderen - maar ikzelf merkte dat dit aspect mij bij het lezen
een beetje in de weg zat.
Of de verfilming net zo n
zegetocht wordt, moet Kemperink nog zien. ,,Het boek bestaat uit lange
monologen met een verfijnde ironie. Hoe houd je dat in een film overeind? Ik
ben er niet gerust op.
Regisseur en scenarist Menno
Meyjes reageert verrassend simpel: ,,Door de monologen voor een groot deel
intact te houden. Van Woody Allen weten we dat een voice over uitstekend
kan werken. Het is een misverstand te denken dat dit een vorm van
dramaturgische armoede is.
Voor Meyjes zit de kracht van
het boek vooral in de wijze waarop het gevecht van een man voor zijn gezinsgeluk
wordt beschreven. ,,De Engelsen hebben daar een mooie uitdrukking voor:
proberen de tandpasta terug in de tube te krijgen. Dat herkennen we allemaal.
Er gebeurt iets in je leven wat je geluk verstoort en je tracht de schade zo
beperkt mogelijk te houden.
Meyjes plaats de gestoordheid
van de ik-figuur in een breder licht. ,,Koch beschrijft erg beeldend hoe deze
man zich verloren voelt in de moderne wereld. Achter een flatgebouw ziet hij
weer een flatgebouw en daarachter weer een. Daar gaat het boek voor mij ook
over.
In de beleving van Meyjes is Het
Diner een echt Nederlands boek . ,,De taal is ook zo mooi, in het Engels
zou er te veel verloren gaan.
Zelf toegevoegde samenvatting
Paul Lohman, broer van premierkandidaat Serge Lohman, is
getrouwd met Claire. Met de verkiezingen in zicht gaan ze uit eten met Serge en
zijn vrouw Babette. Paul en Claire voelen zich echter niet thuis in het dure
restaurant waar ze ondanks de lange reserveringslijst door Serge’s positie toch
terecht kunnen. Het diner begint met de dagelijkse onderwerpen, maar nadat Paul
terug komt van het toilet staat Babette met tranen in haar ogen op. Ze loopt
naar de deur, gevolgd door Claire. Ondertussen eten de broers hun hoofdgerecht
in stilte op. Paul vindt het allemaal te lang duren en gaat naar de twee
vrouwen op zoek. Terwijl hij dit doet gaat de telefoon van Michel die in zijn
zak zit af. Zijn zoon vraagt zich af wat zijn vader met zijn mobiel doet en
spreekt af het mobieltje op te komen halen. Net wanneer Paul ophangt ziet hij
Claire en Babette, die inmiddels is bijgekomen. Samen gaan ze het restaurant
in, maar Paul gaat nog niet aan tafel. Hij bekijkt, terwijl hij wacht op zijn
zoon, de filmpjes van zijn mobiel. Weer wordt Paul geconfronteerd met de
heftige beelden. Rick, de zoon van Serge en Babette, en zijn eigen zoon gaan na
een schoolfeest flink te keer tegen een zwerver. De zwerver ligt in het
pinhokje waar de jongens willen pinnen en daar zal hij voor boeten. Van kwaad
tot erger pakt een van hen een voor hun leeg ogende jerrycan, de andere filmt
het. Wanneer er een aansteker bij komt gaat het mis. Paul realiseert zich dat
deze beelden meer laten zien dan de beelden van de bewakingscamera van
Opsporing verzocht. Wanneer Michel met zijn fiets bij het restaurant aankomt
vraagt Paul waarom hij hem nooit over deze beelden verteld heeft. Michel
vertelt zijn vader dat Beau, de geadopteerde zoon van Serge, hem chanteert. Hij
wil deze beelden online zetten, maar wanneer ze hem geld geven is er niks aan
de hand. Paul beveelt zijn zoon naar huis te gaan, zelf gaat hij vervolgens het
restaurant weer in. Tijdens het nagerecht komt het onderwerp eindelijk aan bod.
Serge vindt dat zijn zoon Rick veel lijdt onder de geheimhouding en wil alles
openbaar maken. Hij wil tijdens een persconferentie bekend maken dat hij zich
terug trekt. De andere drie denken hier echter anders over. Zij vinden dat ze
de toekomst van hun zonen moeten beschermen. Serge heeft de persconferentie
echter al gepland. Hij en Babette verlaten het restaurant en lopen naar het
café waar de persconferentie gehouden wordt. Claire vertelt Paul dat zij en
Babette hun zonen alleen nog kunnen beschermen wanneer ze Serge verwonden.
Claire loopt vervolgens naar het café waar Babette en Serge zijn. Paul hoort
even later meerdere sirenes. Hij loopt naar buiten en ziet zijn broer afgevoerd
worden door ambulance personeel. Ook komt Claire even later naar buiten, zij
wordt afgevoerd door agenten. Over Beau hoeven ze zich ook geen zorgen meer te
maken, Michel en Rick hebben met hem “afgerekend”.
Mijn mening over het werk
Wat mij opgevallen is aan dit boek is dat Paul in dit
boek veel in gedachten is met flashbacks en nutteloze informatie, met hele
lange zinnen, en dat maakt het het boek heel lang, saai en niet helemaal te
volgen. Veel van zijn gedachtes waren ook heel negatief, bijvoorbeeld dat hij
heel negatief deed over Nederlanders in Frankrijk.
Ook, als ze met z'n vieren een discussie kregen en de een
houdt een heel betoog met vergelijkingen, dat deze vergelijking niet klopt, dit
was me opgevallen bij de discussie tussen Claire en Serge over de dakloze die
in het pinhokje was gaan liggen. Claire vergelijkt dit met een zwerver die in
jouw gang ligt, maar ik vind, dat dat iets heel anders is. Jouw huis is jouw
bezit, daar is het illegaal om als zwerver te liggen, maar een pinhokje is
niemands bezit.
Ik vind het wel leuk dat de opbouw van het boek opgedeeld
is in de gangen van het diner. Buiten de flashbacks en de gedachtes om was het
verhaal zelf wel erg spannend en ook erg interessant.
Wat ook op was gevallen is dat hij niet de naam van het
restaurant wil zeggen, de naam van de school waar hij werkte en de naam van de
schaal van Michel, enz, omdat hij denkt dat alle lezers daar gelijk naartoe
gaan.
Bijbehorende opdrachten
Nieuw einde
Ik had nog maar net de stoep bereikt toen de klapdeurtjes
van het café openklapten met twee luiden knallen. Er kwam een brancard naar
buiten, voortgeduwd en getrokken door twee ziekenbroeders. De achterste broeder
hield een infuuszak omhoog. Erachteraan kwam Babette, ze had haar bril niet
meer op en drukte een zakdoekje tegen haar ogen.
Van de persoon op de brancard stak alleen het hoofd onder
de witte laken vandaan, maar ik had dit niet verwacht. Ik had verwacht dat
Serge op de brancard lag, maar hij lag er niet op. Claire lag op de brancard.
Er kwam een zware druk op mijn hart. Ik rende naar de brancard toe, maar het
was al in de ambulance geschoven en reed weg. Nu voelde ik een traan langs mijn
wang vallen, hoe kon dit gebeuren?
Ik keek opzij, naar de klapdeuren, waar Serge naast twee
politie mannen uitkwam, hij leek door de war. Voordat hij in de auto stapte
keek hij mij aan, hij keek niet woedend, hij keek niet blij, hij keek zonder
emotie.
Babette legde uit dat Claire Serge had geprobeerd te
verwonden met een gebroken glas, maar voordat ze helemaal tekeer kon gaan, had
Serge haar een klap gegeven.
Serge had de volgende dag toch zijn persconferentie
gegeven en verteld waarom hij stopt met de verkiezingen. Niet veel later stond
de politie voor de deur en namen Michel mee, naar het politie bureau, waar hij
veroordeeld zal worden, en de gevangenis in zal gaan samen met Rick.
Eigen recensie als voorbereiding op het schrijven van een
recensie
Het Diner
Het boek geschreven door Herman Koch in 2009 was een
wereldwijd succes geworden in 37 landen
vertaalt in 31 talen en meerdere versies van de verfilming van Menno Meyjes.
Hoe is dit boek zo’n succes geworden? Puur geluk. Het succes kunnen de
uitgevers zelf ook niet verklaren. Het verhaal wordt gezien als typisch
Nederlands, terwijl het ook universeel is.
In elke familie over de hele wereld zijn familiespanningen.
De familiespanning in het boek gaat over een familie waarvan het kind, Michel,
een zwerver heeft opgeblazen in een pinhokje. Als ouder, Paul en Claire, kom je
daar uiteindelijk achter en kom je bij een dilemma of je je kind aangeeft of
helpt te ontsnappen om toch nog een toekomst te hebben. Dit doen de ouders van
het kind dan ook en dat lukt. Het verhaal speelt zich groten deels af in het
restaurant, waarvan de verteller de naam niet wilt vertellen anders gaan alle
lezers naar dat restaurant, waar Paul en Claire uiteten gaan met de broer van Paul,
Serge, een politicus, en zijn vrouw, Babette. Paul mag zijn broer helaas niet
omdat hij vindt dat Serge een uitslover is.
Het verhaal is te volgen vanaf de ik-persoon, uit de ogen
van Paul. De hoofdpersoon is dan ook Paul, een agressieve man met veel
driftbuien en zeer negatieve gedachtes. Die gedachtes worden uitgebreid
beschreven waardoor wij hem en zijn vrouw door het verhaal heen steeds beter
leren kennen. De rest van de personages zijn een beetje op de achtergrond en
leren wij niet echt kennen.
Het verhaal is opgedeeld in hoofdstukjes die vernoemd zijn naar diner gangen.
Aperitief, voorgerecht, hoofdgerecht, nagerecht en digestief. Het taalgebruik is erg mooi dat er van het
vertalen naar het Engels te veel verloren zou gaan.
De gedachte achter dit verhaal is het gevecht van een man voor zijn
gezinsgeluk, er gebeurt iets in je leven waardoor je geluk wordt verstoort en
je wilt de schade zo klein mogelijk te houden.
Het is alleen jammer dat de uitgebreide beschrijvingen van
de gedachtes van Paul zo langdradig en, ja, uitgebreid zijn. Het maakt het
moeilijk en saai om dit boek te lezen. Die gedachtes die dan ook zo negatief
zijn stoorden mij soms heel erg. Paul heeft zoveel negativiteit in zich over de
moderne wereld, over zijn broer en over serveersters in een restaurant, dit
geeft het boek een negatieve sfeer.
Maar het succes van dit boek is niet onterecht. Er zit veel
politiek in, want bij de opkomst van Geert Wilders in 2009 vernieuwend en
spannend is. Er zit veel eten in, wat in deze tijd erg populair werd en nog
steeds is. En zoals al eerder is genoemd, de familiespanningen om het verloren
geluk in tact te houden speelt ook veel in families van tegenwoordig. Net zoals
detectiveseries op tv razend populair zijn, geeft dit boek een tactische manier
om een moord samen met je ouders, bedacht door je ouders, te verbergen zodat
rechercheurs niet bij jou eindigen. De timing van het schrijven van dit boek
heeft Koch goed gedaan.
De opbouw van dit boek is dus ook leuk en origineel. Bij het hoofdstukje
aperitief begin je bij het begin, je leert iedereen een beetje kennen en leest
(eet) je in het verhaal. Het hoofdstukje hoofdgerecht zit je midden in het
verhaal waar alles duidelijk wordt en extra spannend is wanneer het nagerecht
begint, het begin van het einde. En het Digestief is het slot, waar je alles
afsluit maar toch nog dingen ontdekt waar je graag van wilt doorlezen, maar het
diner is geëindigd.
Ondanks de langdradigheid van Paul vind ik dit een zeer
sterk verhaallijn. Alle punten dat dit boek zo interessant maakt interesseerde
ik mij ook in.
Ik zou het boek zo nog een keer lezen en naar de film gaan.
Ik raad dit boek zeker aan als jij je ook interesseert
in die punten en goed door langdradige negativiteit kan lezen. Als je niet van
kezen houdt, raad ik je zeker aan om de film te gaan kijken. De film is dan wel
een beetje anders met onnodige toevoegingen maar ook heel goed. Het boek blijft
alleen beter.
